Skarbnik na placu boju nigdy nie powinien być sam. Jeżeli pierwszy zapalasz światło w urzędzie i zostajesz w nim tak długo, aż zorientujesz się, że wszyscy już poszli, to znaczy, że czas na małą weryfikację tego, w którym jesteś miejscu. Czy we właściwym? Może czas na zmiany w zarządzaniu? Może myślisz, że ten problem Cię nie dotyczy, bo przecież od kilku tygodni wychodzisz z pracy o tej samej porze, co wszyscy inni. Wiesz, że zawsze powinieneś tak kończyć pracę? Wiesz, że wszystkie weekendy powinny być wolne, nawet te w listopadzie? Wiesz doskonale.
Czasem mam wrażenie, że Skarbnik jest siłaczem niosącym na swoich ramionach całą JST. Może nie trzeba się aż tak męczyć? Wielu Skarbników już nam zaufało i zyskało cenne wsparcie. Wiemy, że jesień to trudny czas. Z jednej strony inspirujący, pełen wyzwań, a z drugiej marzysz, aby wreszcie się skończył, zanim na dobre się zaczął. Trudno się zmobilizować, a czas nagli. 15 listopada przyprawia o mały zawrót głowy bez względu na długość stażu pracy na stanowisku Skarbnika. Możesz udawać, że już się nie przejmujesz, ale my wiemy, że jest inaczej. Jesteś fachowcem, według ustawy – głównym księgowym budżetu, a według nas – jesteś Dyrektorem Finansowym.
Dyrektor (z łac. dirigere „kierować“) – w słowniku języka polskiego PWN określono, że jest to osoba kierująca pracą instytucji lub przedsiębiorstwa. Jako Dyrektor potrzebujesz odpowiednich narzędzi, aby mieć wszystko pod kontrolą. Możesz skorzystać z Asystentów Skarbnika lub walczyć sam…
Oprócz programów, mamy dla Ciebie wiedzę, którą dzielimy się w trakcie organizowanych przez nas webinarów. Kurz już opadł po naszym ostatnim spotkaniu, nie było poległych ani nawet rannych. Sami zwycięzcy. Razem było nas 789. Złączyliśmy siły, by przygotować się do sezonu projektowego – jesień na spokojnie – tak brzmi nasze motto.
Poniżej krótkie podsumowanie treści, które dla Was omówili: Marzena Ossowska, Brygida Sewohl i Jakub Zieliński.
1. Urealnienie budżetu na 2024 rok - o czym warto pamiętać przygotowując wrześniowe zmiany w budżecie (z perspektywy projektu WPF na 2025 rok i lata kolejne).
Wrzesień, często pierwsza sesja po wakacjach i do wprowadzenia mnóstwo zmian w budżecie - ten obraz z pewnością nie jest Wam obcy... Jak w tym gąszczu zmian wprowadzić tylko to co najważniejsze i o czym warto pamiętać? Na co szczególnie zwrócić uwagę przy wprowadzaniu wrześniowych zmian w budżecie?
Zacznijmy od tego, że pozytywny wpływ na nasz budżet będzie miało każde działanie skutkujące poprawą nadwyżki bieżącej w budżecie. Przyniesie ono wymierny skutek w perspektywie kalkulacji wskaźnika z art. 243 przy projekcie WPF na 2025 (i to w horyzoncie siedmioletnim!). Tak naprawdę, nasz plan budżetu na 30 września br. to pierwszy krok do sporządzenia projektu WPF na 2025 rok i lata kolejne.
Działania, które są rekomendowane, to te, które będą powodowały wzrost dochodów (np. zwiększenie dochodów bieżących, aktualizacja planu sprzedaży mienia) lub wzrost rozchodów (przykładowo wcześniejsza spłata długu w 2024 r., którego raty zgodnie z pierwotnymi harmonogramami przypadałyby w latach późniejszych). W zakresie planu wydatków bieżących warto skupić się na ich zmniejszeniu (np. aktualizacja tych pozycji budżetu, które do końca roku nie będą zrealizowane, np. remonty). Warto zerknąć na stopień realizacji poszczególnych pozycji budżetu za pierwsze półrocze, tutaj pomocna może być tabela poniżej.
Tabela: Wykonanie planu na poszczególnych paragrafach na dzień 30.06.2024r.
Źródło: Opracowano na podstawie zbiorczych sprawozdań Rb-28s za I półrocze 2024.
Jeśli mówimy o zmianach, to nie sposób nie wspomnieć także o przychodach. Jeśli już teraz wiecie, że nie będziecie zaciągali planowanego w budżecie zobowiązania (kredyt, pożyczka, emisja obligacji komunalnych), to warto zmniejszyć planowane przychody z tego tytułu. To pozwoli nam wprowadzić modyfikacje w WPF (zmniejszenie odsetek i rat w kolejnym roku), a tym samym poprawić wskaźnik z art. 243 i znaleźć dodatkową przestrzeń do nowych działań w przyszłym roku.
Warto zwrócić także uwagę na planowane wpływy do budżetu z tytułu dotacji majątkowych. Jeśli nastąpiły zmiany w harmonogramach wypłat dofinansowań, warto to uwzględnić. Ponadto, wrzesień to dobry czas na weryfikację harmonogramów rzeczowo-finansowych inwestycji w kontekście oszacowania realnych wydatków w tym roku oraz potrzeb na lata przyszłe. Tutaj warto skorzystać z wiedzy pracowników wydziałów merytorycznych w urzędzie, którzy mogą przygotować dla Was stosowne dane finansowe pod kątem planu prac i przewidywanych kosztów.
Jeśli poświęcicie teraz czas na weryfikację planu, to możecie być pewni, że zaowocuje to nie tylko przy tworzeniu projektu, ale przez cały przyszły rok.
2. Jak przygotować się do sporządzenia projektu budżetu na 2025 rok?
Nie działaj na pamięć, zwłaszcza jeśli objąłeś nową jednostkę. Każdemu z nas w okresie okołoprojektowym przewija się w głowach kilka dat. Jednym 31 sierpnia, innym 15 września, komuś 30 września, nam osobiście 15 października. Natomiast jedyną wspólną datą dla wszystkich jest 15 listopada. To właśnie wtedy przypada termin instrukcyjny przekazania organowi stanowiącemu oraz Regionalnej Izbie Obrachunkowej projektu budżetu wraz z uzasadnieniem i materiałami informacyjnymi. Wszystkie pozostałe daty wynikają z instrukcji planistycznych, które są zdefiniowane w Twojej jednostce.
Sprawdź zapisy Uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej. Potocznie będziemy ją nazywać uchwałą trybową. Taka uchwała na pewno obowiązuje w Twojej Jednostce, ponieważ obowiązek jej podjęcia wynika z art. 234 Ustawy o finansach publicznych.
Wszystko gra w tej uchwale? Czy jej zapisy ułatwiają Ci pracę? Jeśli tak, działaj. Jeśli nie, zatrzymaj się na chwilę i pomyśl. Jak ją zmienić, aby nie utrudniała? Możesz wywołać nową uchwałę, chociaż my tego nie zalecamy. Lepszym czasem na takie czynności był czerwiec, ale jeśli faktycznie musisz zmienić całą uchwałę, to możesz teraz, ale jest to w zasadzie ostatni moment, aby miało to jakikolwiek sens przy projekcie na 2025 rok. Stracisz dużo czasu, który możesz wykorzystać na inne czynności. Może warto pomyśleć nad zmianami tej uchwały i przygotować wyłącznie uchwałę zmieniającą uchwałę trybową? Powinieneś zaoszczędzić czas, otrzymując zadowalający efekt.
Zapewnij sobie rzetelne dane do projektu, wymagaj terminowości i szczegółowości. Nie jesteś w tej Jednostce sam. Przygotuj pozostałe instrukcje planistyczne, aby dać szansę innym pracownikom do aktywnego uczestnictwa w procesie projektowania budżetu. To od Ciebie zależy, jakie materiały otrzymasz. Wykreuj zarządzenia na miarę swoich potrzeb. Możesz skorzystać z naszych wzorów. Mamy dla Ciebie zarządzenie w sprawie założeń projektu budżetu Gminy na 2025 rok. Zwróć szczególną uwagę na załącznik. Został podzielony bardzo intuicyjnie na 4 części: dochody, wydatki, przychody i rozchody, aby łatwiej było Ci go rozbudować. Nasz wzór opiera się na wskaźnikach makroekonomicznych. Początkowo na tych opublikowanych w czerwcu jako założenia do projektu budżetu państwa na 2025 rok. Zdecydowaliśmy jednak o aktualizacji tych wskaźników w związku z ogłoszeniem projektu budżetu państwa na 2025, który w uzasadnieniu wskazuje, że opiera się o inne wskaźniki makroekonomiczne, aniżeli te z czerwca…
Tak, wiemy, że zrobił się lekki bałagan w tym zakresie. Nie martw się, to Ty przygotowujesz to zarządzenie i od Ciebie zależy, które wartości podasz. Dla ułatwienia wskazujemy naszym zdaniem najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne ogłoszone w czerwcu i sierpniu. Pamiętaj jednak, że możesz, ale nie musisz z nich korzystać.
Tabela: Wskaźniki makroekonomiczne przyjęte w projekcie ustawy budżetowej na 2025 rok
Źródło: założenia do projektu budżetu państwa na 2025 rok i projekt ustawy budżetowej na 2025 rok
Wiesz już, jakich danych oczekujesz. Teraz zastanów się, w jakiej formie. Przygotuj Zarządzenie Wójta w sprawie opracowania materiałów planistycznych do projektu budżetu Gminy na 2025 rok. Przychodzimy Ci z pomocą, udostępniając nasz wzór. Pamiętaj, aby dostosować go do swoich potrzeb.
Z tej części zapamiętaj jedno: Instrukcje planistyczne mają Ci pomagać, a nie przeszkadzać.
3. Zarządzanie długiem z perspektywy art. 243 i projektu WPF na rok 2025 i lata kolejne (w tym planowana zmiana kalkulacji wskaźnika z art. 243 oraz jej skutki).
Jak wynika z danych sprawozdawczych, tylko w ubiegłym roku aż 1363 JST zwiększyło poziom swojego zadłużenia w stosunku do kwoty długu na koniec poprzedniego roku. W przypadku 604 JST wzrost rok do roku wynosił ponad 30%. To dowodzi, jak ważne w obszarze finansów JST jest zarządzanie długiem, aby móc odpowiadać na rosnące potrzeby w zakresie pozyskiwania zewnętrznego kapitału, a jednocześnie spełniać ustawową relację z art. 243.
Myślimy, że wrzesień to dobry moment roku, aby spojrzeć w nasz budżet i zastanowić się, czy mamy możliwość skorzystania z dobrych praktyk w zakresie istniejących zobowiązań.
Pierwsza z nich to wcześniejsza spłata zobowiązań, które już posiadamy. Jeśli tylko macie w swoim budżecie środki do dyspozycji, warto rozważyć wcześniejszą spłatę rat kredytów, pożyczek lub wykup obligacji komunalnych jeszcze w tym roku budżetowym. Decyzję o wcześniejszej spłacie warto poprzedzić analizą WPF i zerknięciem na nasz zapas na wskaźniku z art. 243 w horyzoncie prognozy. Do wcześniejszej spłaty warto wytypować spłaty z tych lat, w których bufor na wskaźniku jest najniższy. Takie operacje finansowe nierzadko wymagają zgody instytucji finansującej oraz aneksu do umowy, stąd działanie z odpowiednim wyprzedzeniem jest tutaj konieczne. Wrzesień to także ostatni moment na rozpoczęcie ewentualnej procedury restrukturyzacji zobowiązań, jeśli chcecie zdążyć z ewentualnymi rozstrzygnięciami do końca roku.
Kolejna kwestia, to zastosowanie wyłączeń z art. 243. Pamiętajmy, iż wyłączenia są obligatoryjne i jeśli mamy ku temu przesłanki, powinny być zastosowane. Warto jeszcze we wrześniu zweryfikować nasz budżet pod tym kątem i zastanowić się, czy przypadkiem wyłączenia to nie jest furtka dla nas, z której warto skorzystać.
Jeśli natomiast planujecie jeszcze w tym roku zaciągnąć nowe zobowiązanie, to jest to ostatni moment na skompletowanie niezbędnej dokumentacji i rozpoczęcie procedur. Jeśli jeszcze nie złożyliście wniosku do RIO o wydanie opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki, wykupu obligacji komunalnych, warto się pospieszyć. RIO ma 30 dni na wydanie opinii, natomiast im bliżej sezonu projektowego, tym większa kumulacja prac w Izbie i mniejsze szanse na szybkie wydanie opinii. Warto więc zadbać o to już teraz, aby później uniknąć stresu. Pamiętajcie także, że procedury przetargowe także mają swój określony harmonogram i wrzesień to już ten czas, aby je uruchomić, by zdążyć do grudnia z pozyskaniem kapitału.
4. Optymalizacja dochodów JST w kontekście poprawy sytuacji finansowej JST w kolejnych latach - działania, które warto podjąć.
Myślimy, że żaden skarbnik nie powie, że ma nadmiar gotówki. Przeciwnie, każdy będzie narzekał, że mu się budżet "nie spina"… Może trzeba pomyśleć o dodatkowych dochodach bieżących, których wysokość mogą kreować organy gminy? Jeśli pomyślałeś o podatkach i opłatach lokalnych, to znaczy, że nadajemy na tych samych falach. Wiemy, że temat jest niezwykle delikatny, ale może warto pokazać włodarzowi wszystkie jego aspekty.
Przedstaw wójtowi Rb-PDP z kilku poprzednich lat i pokaż mu, ile pieniędzy nie dotarło do gminnego budżetu. Zobacz, jak to wygląda globalnie w skali kraju. Poniżej tabela zbiorcza dochodów podatkowych gmin możliwych do uzyskania w latach 2022 i 2023 (w tys. zł).
Źródło: Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych w 2023 roku
Jak wynika z danych zawartych w powyższej tabeli, organy stanowiące gmin uchwaliły na 2023 r. stawki podatków niższe od maksymalnych o 3 998 250 tys. zł, co stanowiło 7,4% możliwych do uzyskania dochodów podatkowych ogółem. Najistotniejsze skutki finansowe obniżenia górnych stawek dotyczyły, tak jak w latach poprzednich, podatku od nieruchomości (64,8%) i podatku od środków transportowych (29,0%). Myślę, że nie bez znaczenia jest tutaj fakt, że stawki te były uchwalane na rok wyborczy, stąd skłonność do ich podnoszenia była dużo niższa. Statystyczna gmina w 2023 r. zrealizowała dochody podatkowe niższe o 2 009 tys. zł od możliwych do uzyskania (o 319 tys. zł więcej niż w 2022 r.).
Ze strony podatki.gov.pl (https://www.podatki.gov.pl/podatki-i-oplaty-lokalne/ewidencja-i-sprawozdawczosc-podatkowa/sp-1-bazy-danych-i-opracowania/) można łatwo pobrać arkusz w excelu, gdzie znajdziemy każdą gminę i zastosowane przez nią stawki według rodzaju i kategorii podatku od nieruchomości, a także rolnego i leśnego. Możecie wybrać podobne gminy do Waszych i porównać jakie stawki obowiązują lub obowiązywały na przestrzeni lat. Na stronie są dostępne arkusze od 2018 roku wraz z opracowaniami. Porównanie poprzez ukazanie naszej sytuacji na tle innych, podobnych gmin może być kluczowe do podjęcia decyzji o potrzebie zmian również u nas (zwłaszcza, jeśli znacząco odbiegamy od średnich stawek w poszczególnych kategoriach, a tym samych, tracimy sporo możliwych do uzyskania wpływów).
Władze gmin często martwią się, że zwiększanie stawek będzie odbierane jako sięganie do kieszeni mieszkańców. Warto tutaj poddać analizie sytuację finansową tych mieszkańców na przestrzeni ostatnich lat. Z danych jasno wynika, iż wzrost chociażby minimalnego wynagrodzenia brutto był wyższy od wzrostu górnych stawek podatkowych (na przykładzie stawki podatku od budynków mieszkalnych). To stanowi dobry argument potwierdzający to że społeczeństwo staje się zamożniejsze.
Tabela: Wzrost wynagrodzenia minimalnego a wzrost górnej stawki podatku od budynków mieszkalnych
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Oczywiście należy brać pod uwagę różne inne czynniki związane z uwarunkowaniami Waszej gminy.
Sprawdź, jak liczną grupę docelową obejmą podwyżki. W przypadku podatku od środków transportowych, jeśli jesteśmy małą gminą, w której podatek od środków transportu jest pobierany od zaledwie kilku przedsiębiorców z nieliczną flotą pojazdów, przyjęcie maksymalnych stawek podatku może być ryzykowne i doprowadzić do braku możliwości rozwoju czy nawet upadku ich działalności. Tego absolutnie nie chcemy.
Reasumując, jedno jest pewne: rok powyborczy to najlepszy moment na zmiany uchwał podatkowych i zwiększanie stawek. Lepszego momentu w tej kadencji już nie będzie, tego możecie być pewni. Poza tym warto próbować, bo kropla drąży skałę. Jeśli nie uda się uchwalić stawek maksymalnych, to ważny jest każdy, nawet najmniejszy ruch, który do tego przybliży. I oczywiście, dobrze mieć „asa w rękawie”, że proponowaliśmy takie rozwiązania i w kasie budżetu mogło być znacznie więcej pieniędzy.
5. Asystent Skarbnika – przygotuj z nami symulację projektu budżetu i WPF.
Bestia jeszcze nie jest gotowa na projekt budżetu na 2025 rok, a my już TAK! Zapraszamy na indywidualne konsultacje, podczas których pokażmy Ci, że z nami jesień może być spokojniejsza. Po prostu kliknij poniżej i umów sobie dogodny termin.
Dziękujemy za liczny udział w webinarze. Cieszymy się, że możemy być z Wami. Cieszymy się, że możemy Wam pomóc. W trakcie prezentacji zostało zadanych sporo pytań. Na część udało nam się odpowiedzieć jeszcze w trakcie webinaru, ale pewnie niektórym pozostał niedosyt. Wychodząc naprzeciw Waszym oczekiwaniom, postanowiliśmy przygotować dla Was opracowanie tych pytań wraz z odpowiedziami. Niebawem je opublikujemy.
